روزنامه باختر امروزروزنامه باختر امروز، روزنامه عصر تهران که از ۸ مرداد ۱۳۲۸ ش ، در تهران منتشرمی‌شد. فهرست مندرجات۲ - نویسندگان روزنامه باختر امروز ۳ - اندازه ظاهری روزنامه باختر امروز ۴ - محتوای روزنامه باختر امروز ۵ - وجه نامگذاری روزنامه باختر امروز ۶ - نوبسنده سرمقالات روزنامه باختر امروز ۷ - روزنامه باختر امروز حامی جبهه ملی ۸ - فرازونشیبهای روزنامه باختر امروز ۹ - احیای مجدد روزنامه باختر امروز ۱۰ - عدم مشابهت روزنامه باختر امروز اصلی با دوره جدید ۱۱ - روزنامه باختر امروز در سال‌های۱۳۴۲-۱۳۴۴ ش ۱۲ - چگونگی انتشار روزنامه باختر امروز در سال۱۳۲۸ ش ۱۳ - سبب توقیف روزنامه باختر امروز ۱۴ - مهم‌ترین تاریخ‌های توقیف روزنامه باخترامروز ۱۵ - روزنامه باختر امروز سخنگوی جبهه ملی ۱۶ - علت موفقیت روزنامه باختر امروز ۱۷ - دیگرهمکاران روزنامه باختر امروز ۱۸ - سرمقالات روزنامه باختر امروز بر ضد محمدرضاشاه پهلوی ۱۹ - علت به غارت رفتن دفتر روزنامه باختر امروز ۲۰ - روزنامه باختر امروز درخارج از کشور ۲۱ - چگونگی انتشار روزنامه باختر امروز در خارج از کشور ۲۲ - عدم ارتباط تشکیلاتی چهارمین نشریه باختر امروز باجبهه ملی ۲۳ - فهرست منابع ۲۴ - پانویس ۲۵ - منبع ۱ - ناشر روزنامه باختر امروزحسین فاطمی از همراهان اصلی محمد مصدق در جبهه ملی ایران، مؤسس، سردبیر و ناشر آن بود. ۲ - نویسندگان روزنامه باختر امروزهیأت تحریریه آن را کسانی چون محمدمحیط طباطبایی و جلالی نائینی و رحمت مصطفوی و سپهر ذبیح و ناصر امینی و اسماعیل پوروالی، که بعضی از آن‌ها از روزنامه‌نگاران برجسته بودند، تشکیل می‌دادند. نصرالله شیفته و سعید فاطمی نیز با هیأت تحریریه همکاری داشتند. ۳ - اندازه ظاهری روزنامه باختر امروزقطع آن از قطع کوچک روزنامه‌ای اندکی بزرگ‌تر بود (۵۲-۳۲ سانتی متر) تعداد صفحات به چهار و شش و گاه هشت صفحه می‌رسید. ۴ - محتوای روزنامه باختر امروزمحتوای آن به اخبار داخلی و خارجی اختصاص داشت . معمولاً صفحه اول آن مصور و همراه با تفسیر سیاسی بود. ۵ - وجه نامگذاری روزنامه باختر امروزنام «باختر امروز» ترکیبی از نام دو روزنامه قدیم‌تر، باختر و مرد امروز بود که حسین فاطمی با آن‌ها همکاری داشت . ۶ - نوبسنده سرمقالات روزنامه باختر امروزسرمقالههای مهیّج روزنامه را که تفسیر نکته آموز رویدادهای روز و روشنگر دیدگاه‌ها و مواضع جبهه ملی بود، خود فاطمی می‌نوشت . ۷ - روزنامه باختر امروز حامی جبهه ملیباختر امروز به عنوان سخنگوی غیر رسمی جبهه ملی، مبارزه افکار عمومی را برای ملی شدن شرکت نفت ایران و انگلیس ـ که اندیشه و پیشنهاد اصلی آن را مصدق پس از مرگ فاطمی به وی نسبت داد حمایت و رهبری می‌کرد. ۸ - فرازونشیبهای روزنامه باختر امروزباختر امروز چندبار توقیف شد و در دو نوبت سرگذشت و باختر به جای آن انتشار یافت . یک بار نیز در دوره نخست وزیری سپهبد حاجیعلی رزم آرا، که با قانون ملی شدن نفت مخالف بود، فاطمی بازداشت شد. پس از آنکه مجلس سنا در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ لایحه ملی شدن نفت را تصویب کرد، مصدق در ۷ اردیبهشت ۱۳۳۰ به نخست وزیری رسید و فاطمی را به عنوان معاون خود و سخنگوی دولت برگزید. از آن پس به حیثیت سیاسی باختر امروز که روزانه در ۳۰۰۰۰ نسخه به چاپ می‌رسید (و این تعداد تا آن زمان در ایران بی‌سابقه بود) به مراتب افزوده شد، و دیدگاه‌هایش چه در ایران و چه در خارج به عنوان بازتاب افکار باطنی زمامداران حکومت تعبیر می‌شد. فاطمی در ۲۵ آذر برای شرکت در انتخابات از معاونت استعفا داد. در ۲۷ بهمن ۱۳۲۹، هنگامی که وی بر مزار محمد مسعود مدیر مسئول و سردبیر مقتول مرد امروز خطابه یادبود ایراد می‌کرد، یکی از اعضای جوان فدائیان اسلام به او تیراندازی کرد. فاطمی که به زحمت از مرگ رهیده بود، چندماهی بستری شد. در این مدت نظارت مستقیم او بر باختر امروز قطع شد و حتی گاه سرمقاله را نیز نمی‌توانست بنویسد. فاطمی در ۸ مهر ۱۳۳۱ به وزارت خارجه منصوب شد و تا ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ که حکومت مصدق با براندازی طراحی شده سازمان سیا ساقط شد، در این سمت باقی بود. در آن روز دفتر و چاپخانه باختر امروز غارت شد و روزنامه به دست روزنامه فروش‌ها نرسید. ۹ - احیای مجدد روزنامه باختر امروزتقریباً ده سال پس از آن تاریخ ، گروهی از هواداران جبهه ملی که در آمریکا و اروپا به حال تبعید به سر می‌بردند، سعی کردند تا تحت لوای این روزنامه مجدداً متشکل شوند و نام باختر امروز موقتاً احیا شد. از فروردین ۱۳۴۰ هفته نامه منظمی با عنوان باخترامروز، دوره جدید به قطع خبرنامه زیر نظر خسرو قشقایی و به سردبیری محمد عاصمی در مونیخ انتشار یافت . ۱۰ - عدم مشابهت روزنامه باختر امروز اصلی با دوره جدیداز لحاظ صورت و محتوا میان باختر امروز اصلی و این دوره جدید مشابهت بسیار اندک بود و گفته‌اند که این نشریه تحت نفوذ حزب توده و هواداران آن بوده است . این دوره انتشار پس از دوسال به پایان رسید. ۱۱ - روزنامه باختر امروز در سال‌های۱۳۴۲-۱۳۴۴ شمیان سال‌های ۱۳۴۲ ش تا ۱۳۴۴ ش هواداران جبهه ملی در آمریکا به رهبری سیدعلی شایگان ، از همکاران نزدیک محمد مصدق ، باختر امروز را نام نشریه رسمیشان قرار دادند که در این دوره حدود ده شماره نامنظم از این نشریه انتشار یافت . ۱۲ - چگونگی انتشار روزنامه باختر امروز در سال۱۳۲۸ شروزنامه باختر امروز از ۹ تیر۱۳۲۸ به صورت پیش شماره و از ۸ مرداد همان سال با شماره مسلسل انتشار یافت . ۱۳ - سبب توقیف روزنامه باختر امروزبه سبب مقاله‌های سیاسی تندش از بدو تأسیس تا شروع زمامداری دکتر محمدمصدق چندبار توقیف شد. ۱۴ - مهم‌ترین تاریخ‌های توقیف روزنامه باخترامروزمهمترین آن‌ها از این قرار است : ۱۱ تا ۲۲ مرداد ۱۳۲۸؛ ۲۵ مرداد تا ۱۱ شهریور؛ ۲۰ شهریور؛ ۲۷ مهر تا ۲۴ آبان ؛ ۲ تا ۷ بهمن همان سال . در ایام توقیف ، روزنامه سرگذشت به مدیریت سیدمحمدعلی مصطفوی نایینی و باختر به مدیریت خود حسین فاطمی به تناوب به جای آن منتشر می‌شد. ۱۵ - روزنامه باختر امروز سخنگوی جبهه ملیاز زمانی که جبهه ملی ایران به رهبری دکتر محمدمصدق تشکیل شد، روزنامه باختر امروز منعکس کننده دیدگاه‌ها و مواضع آن بود. پس از تشکیل دولت مصدق و انتخاب فاطمی به سمت معاونت نخست وزیر و سخنگوی دولت ، و سپس وزیر امور خارجه ، باختر امروز گرچه به صورت غیررسمی اما عملاً سخنگوی دولت مصدق و نشریه جبهه ملی ایران به شمار می‌رفت . ۱۶ - علت موفقیت روزنامه باختر امروزباختر امروز با اقبال خوانندگان روبرو شد وعلت این اقبال ، بیشتر سرمقاله‌های تند حسین فاطمی بود که لبه تیز حملات آن متوجه شرکت نفت ایران و انگلیس و دولت‌های وقت و فساد اداری و نابسامانی اجتماعی و سیاسی بود. در این روزنامه مطالب متنوع و جالب هم چاپ می‌شد و چندتن از دانشجویان ایرانیِ خارج از کشور نیز گزارش‌های روزانه‌ای از اروپا می‌فرستادند. تفسیرهای سیاسی داخلی و خارجی و خبرهای کامل ودقیق مجلس از دیگر بخش‌های جالب توجه روزنامه بود. مقالات اجتماعی و سیاسی و بررسی تحولات سیاسی جهان به قلم و امضای ذبیح الله منصوری نوشته می‌شد. ۱۷ - دیگرهمکاران روزنامه باختر امروزهمکاران دیگر روزنامه که نامشان در مقاله فوق نیامده است عبارت اند از: فرخ بلوم، عزیز حاتمی، ارسلان خلعتبری، ابوطالب شیروانی(مدیر روزنامه میهن و نماینده دوره پنجم و ششم مجلس)، حسن صدر، محمدرضا عسکری، حسین مکی. ۱۸ - سرمقالات روزنامه باختر امروز بر ضد محمدرضاشاه پهلویتندترین سرمقاله‌های فاطمی برضد محمدرضا پهلوی و دربار و سلطنت، که در دستگیری و اعدام او تأثیر انکارناپذیر داشت، در شماره‌های ۲۵ تا ۲۷ مرداد ۱۳۳۲ ش چاپ شده بود. ۱۹ - علت به غارت رفتن دفتر روزنامه باختر امروزعمدهترین علت اینکه دفتر و چاپخانه این روزنامه جزو اولین جاهایی بود که در تهران به غارت رفت و به آتش کشیده شد همان سرمقاله‌ها بود. ۲۰ - روزنامه باختر امروز درخارج از کشورنخستین شماره نشریه فارسی دیگری که با عنوان باختر امروز در مونیخ و باهمکارانی جدید انتشار یافت، در ۲۹ اسفند ۱۳۳۹ هفت سال و هفت ماه پس از براندازی ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، از چاپ بیرون آمد. در این نشریه زیر نام باختر امروز عبارت «ارگان جبهه ملی ایرانیان مقیم خارجه» به چشم می‌خورد و در شماره اول آمده بود که راه حسین فاطمی «تا سرنگونی و انهدام دستگاه حاکمه غاصب و خائن » ادامه خواهد یافت. ۲۱ - چگونگی انتشار روزنامه باختر امروز در خارج از کشوراین نشریه دو هفتگی بود و غالباً اعلامیه‌های رسمی جبهه ملی ایران و «شورای عالی موقت جبهه ملی ایرانیان مقیم خارجه» در آن چاپ می‌شد. در این نشریه جز مقالات سیاسی، بعضی مطالب تاریخی مهم نیز به چاپ می‌رسید، از جمله نامه ابوالقاسم امینی درباره اسرار پنهان براندازی ۲۸ مرداد که در شماره ۳۱ خرداد ۱۲۴۰ درج شد و نامه دکتر محمد مصدق در شماره ۳۰ مهر ۱۳۴۱ که حاوی تفقد او نسبت به گردانندگان نشریه بود. این نشریه تا شماره ۳۷ (۱۵ آبان ۱۳۴۱) به صورت منظم انتشار یافت و به طور کلی لحن آن تندتر از بیان و مواضع رسمی جبهه ملی ایران در داخل کشور بود. سومین نشریه فارسی با نام باختر امروز ، میان سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۴۴ با نظارت سید علی شایگان در ده شماره نامنظم از سوی هواداران جبهه ملی ایران در امریکا منتشر شد. ۲۲ - عدم ارتباط تشکیلاتی چهارمین نشریه باختر امروز باجبهه ملیچهارمین نشریه فارسی با نام باختر امروز ماهنامه‌ای بود که به عنوان «نشریه سازمان‌های جبهه ملی ایران در خارج از کشور، بخش خاورمیانه» پس از ۱۳۴۸ در خارج از کشور انتشار یافت. این نشریه تندرو بود و موضع چپ داشت و اخبار گروه‌هایی را که در ایران با حکومت محمدرضا پهلوی مبارزه مسلحانه می‌کردند منعکس می‌کرد. از مواضع و شعارهای این نشریه پیداست که ظاهراً با سازمان و رهبران جبهه ملی ایران در داخل و خارج از کشور پیوند تشکیلاتی نداشته است. [۱]
بهرام افراسیابی، مصدق و تاریخ، تهران ۱۳۶۰ ش، ص۳۴۸ـ۳۷۷.
[۲]
نصرالله شیفته، زندگینامه و مبارزات شهید دکتر حسین فاطمی، تهران ۱۳۶۴ ش، غلامرضا مصوّر رحمانی، خاطرات سیاسی، تهران ۱۳۶۳ ش، ص۱۳۱-۱۵۶.
[۳]
نصرالله شیفته، زندگینامه و مبارزات شهید دکتر حسین فاطمی، تهران ۱۳۶۴ ش، غلامرضا مصوّر رحمانی، خاطرات سیاسی، تهران ۱۳۶۳ ش، ص۲۱۷-۲۷۷.
[۴]
ع. جانزداه، مصدق، تهران ۱۳۵۷ ش، ص۱۱۹ـ۲۲۰.
[۵]
خلیل ملکی، خاطرات سیاسی، تهران ۱۳۶۱ ش، ص۱۰۴ـ۱۱۱.
[۶]
مهدی آذر، «به یادبود اللهیار صالح»، آینده، سال ۱۴، ش ۱ـ۲ (فروردین اردیبهشت ۱۳۶۷ ش)، ص۳۶ـ۳۷.
۲۳ - فهرست منابع(۱) بهرام افراسیابی، مصدق و تاریخ، تهران ۱۳۶۰ ش. (۲) باختر امروز، ۸ مرداد ۱۳۲۸ـ۲۷ مرداد ۱۳۳۲ ش. (۳) ع. جانزداه، مصدق، تهران ۱۳۵۷ ش. (۴) نصرالله شیفته، زندگینامه و مبارزات شهید دکتر حسین فاطمی، تهران ۱۳۶۴ ش، غلامرضا مصوّر رحمانی، خاطرات سیاسی، تهران ۱۳۶۳ ش. (۵) خلیل ملکی، خاطرات سیاسی، تهران ۱۳۶۱ ش. (۶) مهدی آذر، «به یادبود اللهیار صالح»، آینده، سال ۱۴، ش ۱ـ۲ (فروردین اردیبهشت ۱۳۶۷ ش). (۷) باخترامروز، ۸ مرداد ۱۳۲۸ـ۲۷ مرداد ۱۳۳۲ ش. (۸) جبهه ملی ایران، یادنامه بیست و پنجمین سال شهادت دکتر فاطمی، تهران ۱۳۵۸ ش. (۹) نصرالله شیفته، زندگینامه و مبارزات شهید دکتر حسین فاطمی، تهران ۱۳۶۴ ش. (۱۰) حسین فاطمی، خاطرات و مبارزات دکتر حسین فاطمی، چاپ بهرام افراسیابی، تهران ۱۳۶۶ ش. ۲۴ - پانویس
۲۵ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «روزنامه باختر امروز»، شماره۹۵. |